آیا غذا و سکته مغزی با هم ارتباط دارند؟

در جدول مرگ‌ومیر ناشی از سکته مغزی، جزایر مارشال با ثبت 4/240 مورد مرگ‌ومیر سالانه در صدر است و کشور قطر با ثبت 7/10 مورد، کمترین آمار مرگ‌ومیر را به ‌خود اختصاص داده‌. در این جدول، ایران با ثبت سالانه 4/97 مورد مرگ ناشی از سکته مغزی، در رتبه 90 جدول است. طبق آمار سازمان نظام پزشکی ایران، روزانه حدود 250 تا 300 مورد سکته مغزی در کشور گزارش می‌شود که بیشترین دلیل ابتلا به آن فشار خون بالاست. در این مطلب درباره عوامل پیشگیری‌کننده و بروز سکته مغزی صحبت کرده ایم.
 

کدام نوع تغذیه با سکته مغزی ارتباط دارد؟

دلایل تغذیه‌ای مختلفی می‌توانند از مهم‌ترین عوامل ابتلا به گروهی از بیماری‌ها مانند سکته‌های قلبی و مغزی یا بیماری‌های متابولیکی مثل کبد چرب یا دیابت نوع 2 شوند. افزایش دریافت بیش از اندازه کالری و چاقی و اضافه‌وزن ناشی از آن، سردسته عوامل ابتلا به بیماری‌های متابولیکی مانند فشار خون بالا و عوارض ناشی از آن مثل سکته‌مغزی محسوب می‌شوند. افزایش کالری دریافتی، بالا رفتن درصد و توده‌های چربی در بدن و در نتیجه، بروز اختلالات متابولیک را در پی خواهد داشت. این اختلالات متابولیک می‌توانند سختی عروق را به دنبال داشته باشند. سختی عروق بدن که به‌دلیل رسوب چربی، کلسیم و املاح به‌وجود می‌آید، منجر به ایجاد پلاک خونی می‌شود و ایجاد پلاک‌های خونی هم نتیجه‌ای جز سکته مغزی در پی نخواهد داشت. با این حساب، می‌توان گفت افزایش دریافت کالری به هر طریقی می‌تواند باعث بالا رفتن خطر ابتلا به سکته مغزی شود. البته مصرف بیش از اندازه قندهای ساده هم می‌تواند عامل بروز سکته مغزی باشد.
افزایش سطح کلسترول خون و به‌خصوص LDL یا همان چربی بد خون که سفتی عروق خونی را به دنبال دارد می‌تواند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهد.
 

تحرک بدنی کم

از دیگر عوامل موثر بر سکته مغزی میزان فعالیت‌های فیزیکی ما در طول روز است. هر چه ما کمتر در طول روز ورزش یا فعالیت فیزیکی داشته باشیم، بیشتر دچار اضافه‌وزن ناشی از آن می‌شویم و خطر بروز بیماری‌هایی مانند سکته مغزی را در خودمان بالا می‌بریم. ضمن اینکه اگر ما کنار فعالیت فیزیکی ناکافی در طول روز، عادت به سیگار کشیدن هم داشته باشیم، شانس بروز سکته مغزی را چند برابر خواهیم کرد.
 

توارث

عوامل غیرقابل تغییری مانند توارث هم در ابتلا به سکته مغزی نقش دارند. بد نیست بدانید علاوه بر توارث، عوامل دیگری مانند ژنتیک، سابقه ابتلا، سن و جنس هم می‌توانند بر بروز سکته مغزی تاثیرگذار باشند. به‌طور کلی، افرادی با سن بالا و مردان بیشتر از زنان دچار سکته مغزی می‌شوند که متاسفانه، نمی‌توانیم نقش چندانی در فرار از این عوامل داشته باشیم.
 

عوامل تغذیه‌ای موثر در پیشگیری از سکته مغزی

افرادی که می‌خواهند از شر ابتلا به سکته مغزی در امان بمانند، باید از پرخوری و اضافه‌وزن ناشی از آن دور باشند. این افراد باید الگوهای غذا خوردن خود را اصلاح کنند. یعنی کمی آهسته‌تر غذا بخورند تا جلوی پرخوری‌شان گرفته شود. به ‌علاوه، برای پیشگیری از ابتلا به سکته مغزی، باید در حد امکان از مصرف غذاهای نیمه‌آماده و کنسروی که حاوی منوسدیم گلوتامات یا بی‌کربنات سدیم هستند نیز خودداری کرد زیرا این مواد غذایی، مقدار زیادی سدیم دارند و می‌توانند مانند نمک خوراکی، به‌طور مستقیم باعث افزایش سطح فشار خون و ابتلا به سکته مغزی شوند.
نقش مصرف میوه‌ها و سبزی‌ها در پیشگیری از بروز سکته مغزی بسیار پررنگ است. در واقع، بالا رفتن کالری دریافتی و کلسترول خون ناشی از آن، سطح چربی بد خون را هم افزایش می‌دهد. اگر این چربی بد خون، تحت‌تاثیر رادیکال‌های موجود در بدن اکسیده شود، سختی عروق را به دنبال دارد و شانس ابتلا به سکته مغزی را بالا می‌برد. حالا اگر فردی عادت به مصرف حجم بالایی از میوه‌ها و سبزی‌های تازه در طول روز که سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها هستند، داشته باشد، می‌تواند جلوی واکنش‌های اکسیداسیون را در بدنش بگیرد و از سختی عروق و سکته مغزی ناشی از آن پیشگیری کند. به ‌علاوه، ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌های فراوان موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها، جلوی جذب کلسترول در خون را می‌گیرند و از این طریق هم شانس سکته مغزی را کاهش می‌دهند.
بین عوامل تغذیه‌ای و غیرتغذیه‌ای مختلف، برخی از آنها در ابتلا به سکته مغزی نقش بیشتری دارند که معمولا ما آنها را یا نادیده می‌گیریم یا اصلا نمی‌شناسیم‌. از این رو، در ادامه به معرفی برخی از عوامل تاثیرگذار در بروز سکته مغزی می‌پردازیم.

• قرص‌های ضدبارداری: استفاده از قرص‌های ضدبارداری که حاوی حجم بالایی از هورمون‌ها هستند، می‌تواند خطر ابتلا به فشارخون بالا، دیابت نوع 2 و کلسترول بالا را افزایش بدهد. از آنجایی که تمام این عوامل می‌توانند بر سختی عروق تاثیر بگذارند، می‌توانند خطر ابتلا به سکته مغزی را هم به‌وجود بیاورند. خانم‌های سیگاری که اصرار دارند قرص‌های ضدبارداری مصرف کنند، 2 برابر بیشتر از سایر خانم‌ها در معرض ابتلا به سکته مغزی قرار خواهند داشت. از این رو، توصیه می‌شود خانم‌ها به‌صورت دوره‌ای، روش پیشگیری از بارداری خود را تغییر دهند.
• میگرن: هرچند محققان هنوز نتوانسته‌اند دلیل مشخصی برای وجود رابطه بین میگرن و سکته مغزی اعلام کنند اما به‌صراحت عنوان کرده‌اند میگرن می‌تواند با تاثیر منفی بر عروق خونی و چرخه انعقاد خون، احتمال سکته مغزی را افزایش دهد.
• چاشنی‌های شور: محققان آمریکایی بر این باورند که هر فرد بالغ می‌تواند تنها روزی 2400 میلی‌گرم سدیم دریافت کند و کسانی که فشارخون بالایی دارند، مجاز به مصرف 1500 میلی‌گرم سدیم در طول روز خواهند بود. زیاده‌روی در مصرف سدیم، می‌تواند شانس افزایش فشارخون و ابتلا به سکته مغزی را بالا ببرد. متاسفانه، خیلی از افراد عادت به مصرف مداوم خیار‌شور و زیتون شور دارند و نمی‌دانند این عادت غذایی، خطر سکته مغزی را در آنها به‌شدت افزایش می‌دهد. بهتر است بدانید هر 1 فنجان زیتون یا خیارشور، حدود 1872 میلی‌گرم سدیم دارد.
• آجیل‌های شور: آجیل‌ها، جزو مغذی‌ترین انواع میان‌وعده هستند اما اصرار به مصرف انواع شور آنها می‌تواند خطرسکته مغزی را دنبال داشته باشد. هر فنجان آجیل شور، حدود 1626 میلی‌گرم سدیم به بدن می‌رساند. از این رو، توصیه متخصصان تغذیه همواره به مصرف آجیل‌های خام برای پیشگیری از افزایش فشارخون و بروز سکته مغزی ناشی از آن است.
• سبزی‌های کنسروی: این روزها، مصرف انواع سبزی‌های کنسروی مانند نخودفرنگی، ذرت، هویج، قارچ و... رواج پیدا کرده است. بد نیست بدانید هر فنجان از این کنسروها، حاوی حدود 1917 میلی‌گرم سدیم است و توصیه به بخارپز کردن این سبزی‌ها در منزل و پرهیز از زیاده‌روی در مصرف انواع کنسروی‌شان به دلیل پیشگیری از ابتلا به فشارخون بالا و بروز سکته مغزی است.

اگر سابقه سکته مغزی دارید...

این افراد باید رژیم غذایی خود را براساس نظر پزشک معالجشان تنظیم کنند. دور مصرف خوراکی‌های حاوی سدیم را خط بکشند. غذاهای کنسروی، نمک‌سود و فرآوری‌شده نخورند. نمکپاش را از میز غذایی خود حذف کنند. فعالیت فیزیکی کافی در طول روز داشته باشند و حتما در صورت سیگاری بودن، بلافاصله سیگار کشیدن را ترک کنند. این افراد باید در مورد نوع میوه‌ها و سبزی‌های مصرفی‌شان هم با پزشک معالج خود مشورت کنند تا با محصولات خوراکی تازه و خام که حاوی سدیم هستند، بیشتر آشنا شوند. در این صورت، شانس سختی عروق و سکته مجدد را از بین خواهند برد. اطرافیان این بیماران هم باید حواسشان باشد که غذاهای به ‌اصطلاح مقوی که بر پایه گوشت قرمز و چربی هستند را به آنها ندهند تا شانس بروز مجدد سکته مغزی را در این بیماران بالا نبرند./