الکل با جسم و روان ما چه میکند؟

 

بسیاری از افرادی که الکل مصرف می‌کنند با این تصور که میزان مصرفشان دائمی نیست و کم است، سعی می‌کنند توجیهی برای بی‌خطر بودن مصرف آن پیدا کنند، در حالی‌که پزشکان معتقدند حتی مصرف بسیار کم ‌الکل ممکن است در بعضی از افراد عوارض جبران‌ناپذیری برجا گذارد. از نظر علمی، عوارض الکل روی روان، جسم و اعضای گوناگون بدن ثابت شده و بی‌شمارند. از آنجا که سوء‌مصرف الکل می‌تواند موجب اختلالات روانی و رفتاری شود می‌توان انتظار داشت با افزایش مصرف الکل در جامعه آمار ارتکاب جرم، تصادفات رانندگی، نزاع و آسیب‌های اجتماعی بالا برود. در این مطلب سعی شده به شایع‌ترین عوارضی که استعمال الکل روی بدن دارد، اشاره شود. اگر علاقه به مصرف مشروبات الکلی دارید، قضاوت را برعهده خودتان می‌گذاریم که می‌خواهید این راه را ادامه دهید یا نه؟ در ادامه شما را با عوارض الکل آشنا می‌کنیم. 

الکل با دستگاه گوارش چه می‌کند؟

از همان لحظه که الکل وارد دهان می‌شود، جذب آن هم شروع می‌شود و شاید یکی از مهم‌ترین تاثیرات الکل را باید روی سیستم گوارشی بدن دانست. تاثیر الکل بر دستگاه گوارش به این ترتیب است: 

تاثیر الکل بر کبد

• هپاتیت حاد الکلی: این بیماری با مصرف زیاد الکل و در زمان کم ایجاد می‌شود. هپاتیت حاد الکلی با علائمی مانند التهاب کبد، زردی حاد، درد شکم، علائم مختص نارسایی کبد، کاهش قندخون و کاهش هوشیاری بروز می‌کند.

• سیروز کبدی: سیروز کبدی با مقدار مصرف کم یا زیاد الکل ولی طولانی‌مدت ایجاد می‌شود. الکل باعث می‌شود عملکرد سلول‌های کبد به‌تدریج به‌دلیل فیبروزه شدن کبد از بین برود. چنین بیمارانی دچار خستگی، ضعف و ناتوانی، بی‌اشتهایی، تهوع و کاهش وزن هستند. با پیشرفت بیماری ادم و تورم دست و پا نیز ظاهر می‌شود. در مراحل نهایی زردی پوست و خارش به‌دلیل رسوب املاح صفراوی زیر جلد هم وجود دارد. با پیشرفت بیماری و بالارفتن فشار ورید کبدی واریس مری ایجاد می‌شود و ممکن است خونریزی شدید ایجاد شود که سلامت بیمار را به‌شدت در معرض خطر قرار می‌دهد.

• کبد چرب الکلی: در این بیماری آنزیم‌های کبدی افزایش می‌یابند و ممکن است فرد کاملا بدون علامت باشد. کبد چرب الکلی در طولانی‌مدت می‌تواند باعث آسیب جدی به کبد یا سیروز کبدی شود.

تاثیر الکل بر لوزالمعده

این بیماری به دو صورت حاد و مزمن بروز می‌کند. در التهاب حاد لوزالمعده بیمار به‌دنبال مصرف زیاد الکل در زمان کوتاه دچار التهاب می‌شود. التهاب مزمن لوزالمعده معمولا در افرادی مشاهده می‌شود که سابقه چندبار التهاب حاد لوزالمعده را دارند. ترک کامل الکل باعث بهبود این بیماران می‌شود. بیمارانی که دچار التهاب مزمن لوزالمعده می‌شوند علائمی مانند لاغری، اسهال، مدفوع چرب، درد شکم و ضعف و بی‌حالی خواهند داشت.

به‌دنبال التهاب مزمن لوزالمعده ممکن است سرطان لوزالمعده هم دیده شود. در واقع، الکل یک عامل مشخص در ابتلای افراد به سرطان لوزالمعده است. 

عوارض گوارشی الکل

افرادی که الکل مصرف می‌کنند، دچار مشکلات معده مانند خراش در معده، زخم‌های گوارشی، التهاب و درد معده می‌شوند. این عوارض در اثر مصرف کم یا زیاد الکل ایجاد می‌شوند، ولی با مصرف زیاد این عوارض بیشتر بروز می‌کنند. الکل ممکن است باعث ریفلاکس معده به مری شود؛ یعنی اسید معده وارد مری شود. بیمارانی که ریفلاکس دارند به هیچ وجه نباید الکل استفاده کنند چون الکل باعث تشدید ریفلاکس یا برگشت اسید معده به مری می‌شود. بعضی از سرطان‌های مری و معده هم در اثر مصرف الکل گزارش شده است.

الکل موجب چاقی و اضافه وزن فرد نیز می‌شود چون انرژی بدن مصرف نمی‌شود و انرژی مازاد در بدن باقی می‌ماند. از طرفی، مصرف الکل ممکن است باعث کمبود ویتامین‌های مختلف در بدن شود. 

نکته آخر

گاهی این سوال مطرح می‌شود که مصرف چه مقدار الکل و در چه مدت می‌تواند باعث صدمه به بدن، دستگاه گوارش و... شود؟ تاکنون به‌طور دقیق به این سوال جواب داده نشده چون میزان آسیب در نژادهای مختلف، زن و مرد، سن و... متفاوت است. برخی بیماران با مصرف بسیار کم‌ الکل دچار آسیب کبدی می‌شوند ولی بیمارانی هم هستند که سال‌های متوالی الکل مصرف کرده ولی دچار عوارض ناشی از الکل نشده‌اند. 

کم خونی

نوشیدن الکل باعث می شود تعداد گلبول های قرمز خون که اکسیژن حمل می کنند به شکل غیرعادی کاهش یابد. این بیماری  کم خونی نام دارد و علائم زیادی را در فرد ایجاد می کند؛ از جمله خستگی، تنگی نفس و سرگیجه. 

سرطان

عادت به نوشیدن الکل خطر بروز انواع سرطان ها را در فرد بالا می برد. به عقیده دانشمندان این افزایش خطر از آنجا ناشی می شود که الکل در بدن به استالدهید که ماده ای بشدت سرطانزاست تبدیل می شود. دهان، فارنکس (حلق)، لارنکس (جعبه صدا)، مری، کبد، پستان و ناحیه کولورکتال، اعضایی هستند که با مصرف الکل در معرض سرطانی شدن قرار می گیرند. خطر بروز سرطان در کسانی که سیگار می کشند و الکلی هستند حتی بالاتر نیز می رود. 

بیماریهای قلب و عروق

نوشیدن الکل موجب می شود پلاکت ها بیشتر به لخته شدن خون کمک کنند و همین امر عاملی است برای سکته قلبی یا مغزی. در یک مطالعه در سال 2005 محققان دانشگاه هاروارد دریافتند نوشیدن الکل خطر مرگ در بین کسانی که از یک حمله قلبی جان سالم بدر برده بودند را دو برابر می کند.

نوشیدن الکل همچنین باعث کاردیومیوپاتی می شود، بیماری که در آن عضله قلب ضعیف و در نهایت از کار می افتد و می تواند باعث مرگ شود. ناهنجاری های ضربان قلب مثل فیبریلاسیون دهلیزی و بطنی نیز از جمله عوارض قلبی نوشیدن الکل است. فیبریلاسیون دهلیزی ضربان قلب نا منظم و تندی است که می تواند خطر سکته مغزی، نارسایی قلبی و دیگر عارضه های قلبی را در شما افزایش دهد. در فیبریلاسیون دهلیزی دو حفره فوقانی قلب (دهلیز) ضربان نا منظمی دارند – بدون هماهنگی با حفره های تحتانی قلب (بطنهای قلبی). در فیبریلاسیون بطنی بطن ها ضربان نامنظم دارند و می تواند باعث از دست دادن سریع هوشیاری فرد و در صورت عدم درمان مرگ ناگهانی گردد. 

دمانس یا زوال عقل

با افزایش سن مغز افراد بطور متوسط 1/9 درصد در هر دهه عمر کوچک تر می شود. این اتفاقی طبیعی است که برای همه می افتد. اما نوشیدن الکل سرعت کوچک شدن بخش های خاص و کلیدی مغز را سرعت بخشیده و باعث از دست دادن حافظه و سایر علائم زوال عقل می گردد.

نوشیدن الکل همچنین می تواند منجر به نقصی ظریف اما بطور بالقوه ناتوان کننده در توانایی فرد برای برنامه ریزی، قضاوت، حل مسائل و انجام سایر جنبه های اعمال اجرایی شود؛ اینها توانایی های مرتبه بالاتر در انسان ها هستند که او را قادر می کند عملکردش را در مقایسه با سایر موجودات به حداکثر برساند.

علاوه بر دمانس غیر اختصاصی که ناشی از آتروفی مغز است نوشیدن الکل می تواند باعث کمبودهای تغذیه ای شدید شود که سایر اشکال دمانس را تشدید می کند. 

افسردگی

سالهاست محققان دریافته اند که نوشیدن الکل اغلب باعث افسردگی می شود اما در این مساله که اول کدامیک بروز می کند هنوز تردید وجود دارد. یک تئوری می گوید که افسردگی فرد را به سمت نوشیدن الکل و تلاش برای خوددرمانی و تسکین آلام روحی می کشاند. اما مطالعه ای وسیع در نیوزلند نشان داده است که احتمالا این نوشیدن الکل است که فرد را دچار افسردگی می کند. همچنین محققان می گویند وقتی فرد مصرف الکل را قطع می کند علائم افسردگی در وی تسکین می یابد. 

تشنج

نوشیدن الکل می تواند منجر به تشنج شده و سیژر را حتی در کسانی که تشنج ندارند تشدید کند. همچنین الکل با داروهایی که برای درمان کانواشن مصرف می شود تداخل ایجاد کرده و اثرات جبران ناپذیری بجا می گذارد. افراد مبتلا به صرع و حملات عصبی باید در نوشیدن الکل احتیاط بیشتری خرج کنند. 

نقرس

نقرس بیماری دردناکی است که باعث تشکیل کریستال های اسید اوریک در مفاصل می گردد. اگرچه برخی موارد نقرس تا حد زیادی ارثی هستند اما الکل و سایر عوامل تغذیه ای نقش مهمی در ایجاد نقرس دارند. علائم نقرس با نوشیدن الکل تشدید می شود. 

فشار خون

الکل می تواند باعث مختل شدن کار سیستم عصبی سمپاتیک که مسوول کنترل انقباض و انبساط عروق خونی در پاسخ به استرس، دما، فشار و ... است، شود. بنابراین نوشیدن الکل ممکن است منجر به افزایش فشار خون گردد. با گذشت زمان این اثر می تواند مزمن شود. فشار خون بالا خود عامل بروز مشکلات دیگر مثل بیماریهای کلیوی، قلبی و سکته مغزی است. 

بیماری های عفونی

الکل سیستم ایمنی را سرکوب می کند و راه را برای حملات عفونی باز می کند. از بین بیماریهای عفونی می توان سل، ذات الریه، اچ آی وی/ایدز و بیماری های منتقله جنسی (از جمله آنهایی که باعث ناباروری می شوند) را نام برد. افرادی که الکل می نوشند از لحاظ روابط جنسی خطرناک فعال ترند و خطر سه برابری ابتلا به بیماریهای منتقله جنسی آنها را تهدید می کند. 

آسیب عصبی

نوشیدن الکل باعث شکلی از آسیب عصبی معروف به نوروپاتی الکلی می گردد. از علائم این عارضه احساس سوزن سوزن شدن یا بی حسی در اندام های انتهایی و ضعف عضلات، بی اختیاری، یبوست، اختلال نعوظ و سایر مشکلات است. نوروپاتی الکلی از آنجا ناشی می شود که الکل برای سلول ها سمی است و یا به این دلیل که الکل باعث کمبود تغذیه ای شده و بر عملکرد اعصاب تاثیر می گذارد. 

پانکراتیت (التهاب پانکراس)

علاوه بر اثر التهابی که الکل بر معده می گذارد، التهاب پانکراس نیز از عوارض نوشیدن الکل است. پانکراتیت مزمن فرایند هضم را مختل کرده و باعث درد شکمی شدید و اسهال مداوم می شود که قابل درمان نیست. برخی موارد پانکراتیت مزمن بوسیله سنگ کیسه صفرا تحریک می شوند اما نزدیک به 60 درصد موارد التهاب پانکراس بدلیل مصرف الکل است. 

خواب

باور نادرست عمومی وجود دارد مبنی بر اینکه الکل می‌تواند وضعیت خواب را بهبود ببخشد، در صورتی که این‌گونه نیست و الکل خواب فرد را کاملا به‌هم می‌زند. الکل ممکن است باعث شود فرد در زمان ورود به رختخواب، زودتر به خواب رود، ولی کیفیت خواب را کاهش می‌دهد و انواع اختلالات خواب؛ وقفه تنفسی در خواب، شب‌بیداری، کابوس دیدن، احساس خستگی در طول روز و بیدار شدن در ساعات غیرمعمول از روز یا شب ممکن است اتفاق بیفتد. 

الکل با جنین چه می‌کند؟

الکل تاثیرات بسیار جبران‌ناپذیری روی جنین دارد. مادرانی که به مقدار بسیار کم الکل مصرف می‌کنند، ممکن است نوزادی با مشکل «نشانگان الکل جنینی» به دنیا آورند. زمانی که الکل وارد جریان خون جنین می‌شود به مغز و سایر اندام‌های جنین صدمه می‌زند. نشانگان الکل جنینی درمان ندارد. از هر 750 نوزادی که متولد می‌شود، یک نوزاد به نشانگان الکل جنینی مبتلاست. نوزاد با ترکیبی از تاخیر در رشد قبل و بعد از تولد، بدشکلی در صورت و بدن و اختلالات دستگاه عصبی مرکزی متولد می‌شود. این کودکان در بدو تولد دچار ضعف در مکیدن هستند و بعدها دچار مشکلات خواب، کندی در پردازش اطلاعات، توجه محدود، بی‌قراری، تحریک‌پذیری، بیش‌فعالی، ناتوانی در یادگیری، نقایص حرکتی و... می‌شوند.

البته بعضی از کودکان به نوع خفیف نشانگان تاثیر الکل بر جنین مبتلا هستند که نسبت به نشانگان الکل جنین خفیف‌تر است. قابل‌توجه اینکه مصرف کم‌ الکل هم می‌تواند به جنین صدمه وارد کند. هرچه میزان مصرف مادر بیشتر باشد، عوارض هم با شدت بیشتری بروز خواهند کرد، بنابراین خانم‌ها باید از مصرف الکل حتی به میزان بسیار کم از زمانی که تصمیم به بارداری می‌گیرند تا پایان شیردهی اجتناب کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد خانم‌هایی که در طول دوران بارداری الکل بسیار کمی مصرف کرده‌اند فرزندان‌شان در سنین 7-6 سالگی بیش از حد پرخاشگر بودند و خانم‌هایی که به میزان متوسط الکل مصرف کردند، معمولا صاحب فرزندانی شدند که مشکلات رفتاری یا بزهکاری داشتند.

البته بعضی از مشکلات مرتبط با نشانگان الکل جنینی ممکن است بعد از تولد از بین بروند، ولی مشکلات رفتاری و یادگیری، بیش‌فعالی و عقب‎ماندگی تا آخر عمر ادامه می‌یابند.

به‌طور قطع تولد چنین فرزندانی برای خانواده ویرانگر است. سال‌ها باید تلاش کرد تا وضعیت نابهنجار کودک اندکی ارتقا یابد. مراقبت از این کودکان باوجود هزینه‌های سنگین مراقبتی، پزشکی و آموزشی، ممکن است به از هم گسیختن خانواده بینجامد./